en hoe Maria Magdalena en Vrouw Holle ons hierin de weg wijzen

Recent is Mariette Hamer aangesteld als regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Boven het Volkskrant artikel dat daarover verscheen stond: ‘Ik wil dat we ons allemaal afvragen: wanneer zat jij erbij en heb je niks gedaan?’ Dat raakte me. Cultuur en gedrag verander je niet in isolatie maar in relatie. Ik sprak erover met mijn zoons. Voor hen is dat zo vanzelfsprekend. Al op de basisschool leerden ze dat pesters vooral de ruimte krijgen als zij zich gesteund voelen door een zwijgende meerderheid, vooral wanneer die actief ‘benzine’ geven aan de pester bijvoorbeeld door om het pestgedrag te lachen. Ze leerden hun gedachten en gevoelens uit te spreken en kregen daarmee een andere kijk op elkaar en op het groepsproces. Wat was ik blij dat hier eindelijk aandacht aan werd besteed in het basisonderwijs! Het had voor mij nog een stap verder mogen gaan, zodat kinderen ook leren hoe je goed bij jezelf kunt zijn en blijven in de klas. Kinderen die dit al jong leren zullen beter in staat zijn om tot zelfreflectie te komen en gevoelige zaken bespreekbaar te maken. Dit is precies wat we al tijden missen in het maatschappelijk debat over alle grote uitdagingen van deze tijd. In plaats van nieuwsgierig te zijn naar elkaars visie en ervaring wordt er snel geoordeeld en afgewezen. Dit voedt de verdeeldheid en een gevoel van onveiligheid. Het is een logische verklaring voor de populariteit van partijen die inspelen op gevoelens van angst en ‘alleen’ zijn of ergens niet bij horen. Maar het is geen logische oplossing. Er wordt namelijk alleen maar meer verdeeldheid en onveiligheid gecreëerd. De enige oplossing die perspectief biedt is het zoeken naar meer begrip en verbinding, zodat er veiligheid en vertrouwen kan zijn. De grote vraag die we moeten adresseren is: “Hoe kunnen we elkaar beter begrijpen en onze (ogenschijnlijke) verschillen omarmen?”

Daar hebben wij vrouwen een cruciale rol in te vervullen. Het is onze natuurlijke aard om mensen samen te brengen en voor elkaar te zorgen, van gezinnen en families tot grotere gemeenschappen. Dat hebben we altijd gedaan. Het is de enige reden dat wij als menselijke soort hebben kunnen overleven. Het wordt tijd dat we dat weer onder ogen zien en (her)waarderen. We hebben te lang onze cultuur en maatschappij laten domineren door mannelijke principes als prestatie, concurrentie en individualisering. Zonder de vrouwelijke waarden zijn dit ongezonde dynamieken geworden die onze systemen ziek hebben gemaakt. Wat we nodig hebben zijn vrouwen èn mannen die hun zachtheid en verbindende kracht laten zien en durven leven. Die laten zien hoe je een beter mens kunt zijn door aan zelfreflectie te doen, begrip te tonen en naar elkaar te luisteren en uit te reiken in plaats van te oordelen of te slaan. Ook ik heb mijn vrouwelijke zachte kracht veronachtzaamd, zelfs geweld aan gedaan. Vanuit het adagium ‘een slimme meid is op haar toekomst voorbereid’ groeide ik op in een tijd waarin ik vooral mijn mannelijke kwaliteiten moest ontwikkelen. Het ging me goed af, ik werd een succesvol manager die de lat voor anderen bijna net zo hoog legde als voor mezelf. Daar betaalde ik een hoge prijs voor. Na een burn-out als jonge dertiger kreeg ik mijn 1^e hartinfarct als jonge veertiger en mijn 2^e als jonge vijftiger … Wanneer ging ik nu eindelijk eens luisteren naar mijn lichaam en in het bijzonder naar mijn hart? Het was een lange weg, waarin ik geleidelijk ontdekte welk stuk van mezelf ik had weggestopt, wat niet gezien mocht worden of waarvan ik dacht dat het er niet toe deed in deze wereld van presteren en succesvol zijn. Langzamerhand leer ik dat weer te omarmen en te leven. Voor mij is dit een weg van zelfreflectie, verzachting en vooral creatieve expressie. Van mezelf houden zoals ik ben en niet zoals ik denk dat ik moet zijn.

Zowel het verhaal van Maria Magdalena als dat van Vrouw Holle is door mannen vanuit het overheersend patriarchale denken veranderd en geweld aangedaan. Maria Magdalena was de profeet der profeten die als enige ingewijd is tot Meester om de leer van Jezus te kunnen doorgeven. Door ‘tegenstanders’ waaronder de machtige kerk is zij weggezet als hoer en zondige vrouw waarvoor zij boete moest doen, om haar monddood te maken en te zorgen dat zij geen volgelingen zou krijgen en haar evangelie (lees: dat van Jezus) niet verder verspreid zou worden. Dat is verbazingwekkend goed gelukt. Gelukkig zijn er ook binnen de kerk mannen die daar niet in mee zijn gegaan en lijkt haar verhaal weer aan kracht te winnen. De gebroeders Grimm hebben het eeuwenoude sprookje van Vrouw Holle zodanig veranderd dat er een simplistisch en kwaadaardig beeld van de vrouw is neergezet dat zeer bepalend is geworden voor het beeld van vrouwen tot de dag van vandaag. Cruciale vaardigheden om te overleven, leven te brengen en te behouden werden teruggebracht tot simpelweg huishoudelijke taken. In plaats van te spreken over de reis van innerlijke transformatie werd het verhaal teruggebracht tot de vlijt van de een tegenover de luiheid van de ander. Er is hier nog een wereld te ontdekken als je deze verhalen met andere oren gaat verstaan.

Het is belangrijk dat we ons verdiepen in alle verhalen die er zijn verteld, zowel de verhalen die door mannen met macht zijn opgeschreven en wat we vandaag de dag ‘his story’ oftewel geschiedenis noemen, als de verhalen die van generatie op generatie zijn overgedragen en zichtbaar worden als je ze wilt en kunt zien. In kunstwerken, ja ook in sommige kerken, in rituelen, in mythen, in verhalen, vooral ook uit andere culturen. Als we de bijbel minder letterlijk nemen maar lezen met een spirituele en zelfreflectieve mind ontdek je een heel andere wereld zonder alle dogma’s en geboden die de kerk erbij verzonnen heeft. Voor mij gaat er een magische wereld open sinds ik me daar meer in verdiep en voor openstel. Waarom is het één meer waar als het ander, hoe weten we of iets echt waar is? Mijn innerlijk kompas is hiervoor een sterke richtingaanwijzer. Door mijn analytische en beperkte mind die is gebaseerd op alles wat ik al weet, te verbinden met mijn hart en innerlijk weten dat zoveel oneindiger en wijzer is, ontdek ik nieuwe manieren van kijken en perspectieven. Hoe kunnen we meer leven vanuit liefde en compassie? Voor onszelf en elkaar. Dat is waar het voor mij over gaat. Echt horen doet verstaan. Niet meer zwijgen en geen benzine geven aan de ‘pesters’ die ons en onze wereld kapot maken. Mijn hoop is gevestigd op de nieuwe generatie die meer bewust en open is, en belangrijke zaken die er echt toe doen wel bespreekbaar maakt. Het is aan ons, de eerdere generaties, om hen te steunen met onze (levens)wijsheid, ervaring en invloed. En hen de ruimte en het vertrouwen te geven dat zij het op hun manier mogen doen en zich niet aan onze systemen hoeven aanpassen. Verbinding is de sleutel van de liefde.

Liefde overwint alles.

Wie oren heeft om te horen die hore.